Kruisbesmetting komt op veel plaatsen voor. Zeker met een allergie kan het flink wennen zijn voordat je alles over kruisbesmetting weet. In deze blog leg ik uit wat kruisbesmetting is, hoe je het kan voorkomen en hoe je er het best mee om kan gaan.
Inhoudsopgave
- Kruisbesmetting betekenis
- Kruisbesmetting voorkomen
- Kruisbesmetting bij mensen
- Kruisbesmetting tijdens de productie van eten
- Blijf altijd alert
Lees ook: Wat betekent glutenvrij?
Kruisbesmetting betekenis
Kruisbesmetting betekent letterlijk: “besmetting van het ene product op het andere”. Dit kan voorkomen bij mensen, bijvoorbeeld dat je micro-organismen of bacteriën van de ene patiënt overgedragen worden aan de andere patiënt (Bron: Encyclo). Als we het hebben over eten, dan wordt vaak als voorbeeld de snijplank genomen. Wanneer je eerst rauwe kip snijdt op een plak, deze niet wast en vervolgens de groente erop snijdt, dan is er sprake van kruisbesmetting. In dit geval is de groente besmet met rauwe kip. Dit kan ervoor zorgen dat je ziek wordt van salmonella.
In de wereld van de allergenen is er sprake van kruisbesmetting wanneer het ene product wordt besmet met het andere. Als je coeliakie hebt, dan word je van een kleine kruimel al ziek. Daarom is het vermijden van kruisbesmetting bij het volgen van een glutenvrij dieet echt ontzettend belangrijk.
Een aantal voorbeelden van kruisbesmetting bij een glutenvrij dieet:
- Glutenvrij brood dat wordt geserveerd in hetzelfde mandje als glutenbevattend brood.
- Een kus van je vriend(in) nadat er net een slok is genomen van een biertje.
- Je glutenvrije brood snijden met hetzelfde mes waarmee zojuist een glutenbevattend broodje mee is gesneden.
- Frietjes uit de frituurpan waar ook kroketten in zijn gebakken. Van de kroketten komen gluten af die in het vet blijven zitten.
- Een snijplank waar nog kruimels gluten op liggen.
- Een wijnglas dat wordt afgespoeld in hetzelfde waren waar de bierglazen in worden afgespoeld.
- De gluten blijven zitten op de ijsschep wanneer er eerst een bolletje met glutenbevattend ijs is geschept.
- Blokjes kaas die zijn gesneden op dezelfde plan waar ook brood op is gesneden.
- Hetzelfde tosti ijzer gebruiken voor zowel glutenvrij als glutenvolle tosti’s.
Lees ook: Alles wat je moet weten over glutenstapeling
Kruisbesmetting voorkomen
Er zijn verschillende situaties waarin je te maken kan krijgen met kruisbesmetting. De keuken is één van de belangrijkste plekken, maar ook in restaurants, tijdens het uitgaan of simpelweg in de bioscoop. Eigenlijk geld: overal waar gluten zijn, is de kans op kruisbesmetting aanwezig. Door onderstaande tips te volgen, zorg jij er in ieder geval voor dat je de kans op kruisbesmetting zoveel mogelijk beperkt.
In de keuken
- Je handen regelmatig wassen. Door regelmatig je handen te wassen, zorg je ervoor dat je de gluten (en andere bacteriën) van je handen af wast. Zorg ervoor dat je je handen afdroogt aan een schone doek, of in ieder geval eentje waarvan je zeker weet dat niemand die wel gluten hebben gegeten zijn of haar handen eraan hebben gedroogd.
- Werk met aparte, glutenvrije materialen. Het is te begrijpen dat je niet twee ovens, twee koelkasten etc. aanschaft om zo alle gluten zoveel mogelijk af te scheiden van de rest. Maar met de kleinere dingen, zoals een broodmes, een snijplank en keukengerei, is het zeker aan te raden om daar twee van te hebben. Eentje voor de glutenvrije en eentje voor de glutenvolle.
- Werk met de juiste en schone materialen. Het spreekt bijna voor zich, maar met gluten is het extra belangrijk dat je werkt met schone materialen. Mocht je van sommige dingen, zoals pannen, geen tweede willen aanschaffen, dan is het verstandig om deze altijd eerst grondig schoon te maken voordat je hem gebruikt. Daarnaast is het ook niet aan te raden om te werken met houten keukengerei. Hier kunnen gluten namelijk niet vanaf worden gewassen. Zeker niet als er wat scheuren in zitten. De gluten blijven hier voor altijd tussenzitten. Werk daarom het liefst zo veel mogelijk met metalen of kunststof keukengerei.
- Let op kruisbesmetting in de oven. In de oven liggen de gluten op de loer als je hier niet zorgvuldig mee omgaat. Gebruik altijd een bakpapier, folie of een zak waarin je jouw eten klaarmaakt.
- Houd jouw glutenvrije smeersels apart. De potjes en de pakjes waar smeersels voor op brood, toastjes of andere lekkernijen in bewaard worden, zijn de meest risicovolle plekken voor kruisbesmetting. Als jouw partner net zijn boterham heeft gesmeerd met pindakaas waarbij het mes meerdere keren in de pot is geweest, dan zit de pot vol met gluten. Ga hier dus nooit met jouw schone mes in om je glutenvrije broodje te smeren. Koop voor jezelf smeersels die alleen jij gebruikt.
- Gebruik voor apparaten zoveel het kan een schoon velletje bakpapier. Bakpapier is vaak al onmisbaar, maar in een keuken waar een kruimeltje gluten al te veel is, is het beter om een goede voorraad te hebben. Zo gebruik je bakpapier voor in de oven, mocht je iets willen afbakken. Onder een contactgril is het ook heel fijn om een velletje te gebruiken. Heb je een broodrooster waar het met een velletje bakpapier vooral een gedoe wordt? Gebruik dan deze bakzakjes speciaal voor dit soort apparaten.
Lees meer over een 100% glutenvrije keuken
Thuis tussen de glutenetende bewoners
Glutenvrij eten is niet eng, ook al denken sommige mensen dat wel eens. Eerlijk toegegeven, glutenvrij brood smaakt anders dan brood gemaakt van tarwe. Maar glutenvrije pasta als hoofdingrediënt van een heerlijke pasta met een lekkere saus is haast niet van ‘echt’ te onderscheiden. Probeer daarom met het hele huishouden zoveel mogelijk glutenvrij te eten wanneer dit kan. Hierdoor verminder je de kans op kruisbesmetting aanzienlijk.
Tijdens het uitgaan
Mocht je graag op vrijdagmiddag aansluiten bij een vrijdagmiddagborrel, of in een andere situatie terecht komen waarbij er sprake is van alcohol en een snack, let dan op de volgende dingen:
Lees ook: Dit moet je weten voordat je met het glutenvrije dieet start
- Drink geen bier, want in bier zit helaas ook gluten. Het maakt niet uit welk biertje je drinkt – van blond bier tot een triple, het zit er altijd in. Er bestaan wel glutenvrije biertjes, maar vraag dit voor de zekerheid altijd na.
- Controleer of jouw drankje niet in een bierglas wordt geschonken. Tijdens drukke avonden kan het weleens zijn dat ze het glas te snel omspoelen om er vervolgens een ander drankje in te schenken. Om glazen snel te kunnen hergebruiken, kan het voorkomen dat er een bierglas voor jouw drankje wordt gebruikt. Het gebeurt niet vaak, maar let er toch extra op.
- Geef je bierdrinkende partner geen kus. Want helaas, de gluten blijven in je partners mond rondhangen en geeft deze door met een kus. Het is niet heel romantisch, maar het is voor je eigen gezondheid wel beter om te wachten tot thuis.
- Houd je hand altijd boven je drankje. Het gebeurt regelmatig dat er bier wordt gegooid, gemorst of boven je hoofd wordt gedragen om bij de juiste persoon te komen. Hoe meer alcohol er al in de persoon zit, hoe minder netjes het eraan toe kan gaan. Om te voorkomen dat er een druppel bier in jouw drankje valt, is het aan te raden om je hand boven je glas te houden. Better safe than sorry!
Lees ook: Mijn ervaring met de anti gluten pillen
Op een verjaardag
Gluten zijn kleine monstertjes die je helaas niet kan zien. Hoe veel rekening iedereen op een verjaardag met je houdt, de ander is er vaak niet van bewust dat één kruimel helaas al te veel kan zijn.
- Vraag om je eigen bakje. Op een verjaardag staan er vaak allerlei bakjes waar iedereen met zijn handen in zit. Niet is dit alleen erg onhygiënisch, de gluten vliegen op die manier alle kanten op. Vraag daarom aan de gastheer of het mogelijk is om een apart bakje te krijgen met iets lekkers waar alleen jij van snoept. Op die manier kan niemand anders met zijn glutenhanden aan jouw snack zitten.
- Eet niets wat gesneden moet worden. In een huishouden waar glutenvrij eten niet vanzelfsprekend is, is het ook niet aan te raden om iets te eten dat gesneden moet worden. De snijplank van de gastheer wordt hoogstwaarschijnlijk ook gebruikt om producten te snijden waar wel gluten inzitten. Eet daarom vooral snacks die rechtstreeks uit het zakje komen. Op die manier hoeft niemand het eten aan te raken voordat jij dat doet.
- Breng een eigen stuk gebak mee. Op een verjaardag is vaak taart, maar deze zit altijd vol met tarwe. Er zijn maar weinig bakkerijen die ook een glutenvrije variant aanbieden. Mocht je daarom heel graag taart op de verjaardag willen eten, dan kan je deze het best gewoon zelf meenemen.
In een restaurant
Ook tijdens een avondje uit eten ligt kruisbesmetting op de loer. Ondanks dat je niet altijd in de keuken mee kan kijken, vermijd je de kans op kruisbesmetting met de volgende tips het meest:
- Blijf altijd doorvragen. Het is je goed recht om het personeel het hemd van het lijf te vragen. Het gaat immers om jouw gezondheid. Het kan in het begin heel onwennig aanvoelen, maar blijf altijd doorvragen. Is er een apart dienblad waar het eten op bereid wordt? Zijn er aparte ovens? Hoe is de frituur bij jullie ingedeeld? Wassen jullie je handen wel goed? Zo maar een paar voorbeelden van hoe je met vragen het personeel erop attent kan maken op hoe belangrijk het apart klaarmaken van het gerecht voor je is.
- Eet niets van een houten plank / bord. Een houten plank (of bord) is namelijk nooit meer glutenvrij te krijgen. Met het mes snijdt je er dusdanig diepe groeven in waar gluten in blijven zitten. Je kan de plank nog zo heet wassen – de gluten gaan er gewoonweg niet uit. Vraag dus altijd of je van een ‘normaal’ bord mag eten.
Lees ook: Deze bijwerkingen heeft het glutenvrije dieet
Kruisbesmetting bij mensen
Ook bij mensen kan kruisbesmetting voorkomen. Het overbrengen van de gluten gebeurt veelal via de mond en de handen. Als je op het volgende let, beperkt je dit zoveel mogelijk.
- Zoen of kus niet met iemand die net iets heeft gegeten met gluten. De gluten blijven namelijk in de mond van die persoon hangen. Het is daarom beter om even te wachten totdat jullie weer thuis zijn, zodat diegene zijn/haar mond volledig kan schoonmaken. Hierna is de kust weer veilig en kan er weer gezoend worden.
- Geef iemand geen hand nadat iemand iets met gluten heeft gegeten. De gluten blijven namelijk aan de handen van die persoon zitten, totdat diegene zijn/haar handen heeft gewassen.
- Laat iemand die met zijn handen aan een product met gluten heeft gezeten niet aan jouw eten zitten. Het klinkt vanzelfsprekend, maar een fout zit in een klein hoekje, zoals in dit voorbeeld: Stel, je bent ergens op visite en er zijn koekjes gekocht. Speciaal voor jou glutenvrije koekjes en voor de rest koekjes met gluten. Als de koekjes met gluten eerst worden uitgedeeld, en daarna wordt door dezelfde persoon jouw pak koekjes geopend en uitgedeeld, dan ben je dus helaas al te laat met kruisbesmetting. Geheel onschuldig en met de beste intenties, maar in dit soort situaties kan je altijd nog het beste je eigen pakje openen.
Kruisbesmetting tijdens de productie van eten
Kruisbesmetting kan niet alleen maar voorkomen in restaurants of bij jou thuis in de keuken. Ook tijdens het productieproces kan kruisbesmetting voorkomen. Denk maar eens aan een chocoladefabriek. Er zijn genoeg fabrikanten die ‘normale’ chocoladerepen maken én chocoladerepen met een koekje erin verwerkt. In dat koekje zitten natuurlijk gluten. In dit geval kan er kruisbesmetting ontstaan door de productielijn.
Een ander goed voorbeeld naast chocola is haver. Haver is van nature glutenvrij, maar toch wordt het aangeraden om enkel haver te eten dat is voorzien van het officiële glutenvrije logo. Dat heeft te maken met de teelt. Haver wordt namelijk meestal geteeld en gewassen naast de glutenbevattende granen waardoor er bijna altijd sprake is van kruisbesmetting.
Er is ook kans op kruisbesmetting door processtroming, personeel of via de lucht. Fabrikanten duiden deze kans op kruisbesmetting aan op hun product met de tekst “kan sporen bevatten van glutenbevattende granen”. Iedereen gaat hier anders mee om.
Lees ook: Deze producten bevatten gluten
Blijf altijd alert
Zo zie je maar dat er bij een glutenvrij dieet meer komt kijken dan ‘enkel’ glutenvrije ingrediënten. Waarschijnlijk is kruisbesmetting nog het moeilijkste gedeelte van het dieet. Je ziet namelijk niet wanneer er sprake is van kruisbesmetting of wanneer er ergens een gluut op zit. Daarnaast zijn ook heel veel mensen zich niet bewust van het feit dat één kruimeltje al genoeg is om iemand ziek te krijgen en dat handen wassen dus écht heel belangrijk is. Helaas ligt kruisbesmetting overal op de loer en is het ontzettend belangrijk om alert te blijven.
